Đất phèn chua là một trong những vấn đề nghiêm trọng của nông nghiệp Việt Nam, ảnh hưởng đến sinh trưởng và năng suất của cây trồng, môi trường và sức khỏe con người. Đất phèn chua có đặc điểm là có độ pH rất thấp, ion H+ cao, chứa nhiều chất độc làm giảm khả năng trao đổi chất và đệm của đất, làm suy giảm hoạt động của vi sinh vật có lợi, làm giảm sự hấp thu và chuyển hóa dinh dưỡng của cây trồng. Đồng thời, đất phèn chua cũng làm giảm khả năng chịu hạn và chịu bệnh của cây trồng. Do đó, cây trồng trên đất phèn chua thường sinh trưởng kém, năng suất và chất lượng sản phẩm thấp. Vậy làm thế nào để cải tạo đất phèn chua hiệu quả? Bài viết này sẽ giới thiệu cho bạn những biện pháp cải tạo đất phèn chua một cách khoa học và thực tế.
Nguyên nhân hình thành đất phèn chua
Để cải tạo đất phèn chua, ta cần hiểu rõ nguyên nhân hình thành của loại đất này. Đất phèn chua hình thành do quá trình oxy hóa phèn tiềm tàng tại chỗ, tạo ra acid sulfuric và các chất độc khác. Phèn tiềm tàng là các hợp chất sunfua, chủ yếu là pyrit (FeS2), có trong nguồn gốc của đá mẹ hoặc được mang vào bởi nước biển hay nước ngầm. Khi phèn tiềm tàng bị lộ ra không khí, nó sẽ bị oxy hóa bởi các vi khuẩn thiobacillus, tạo ra sunfat sắt (FeSO4) và acid sulfuric (H2SO4). Các phản ứng oxy hóa phèn tiềm tàng có thể được biểu diễn như sau:
FeS2 + 7/2 O2 + H2O → FeSO4 + H2SO4
FeSO4 + 1/4 O2 + H+ → Fe3+ + SO42-
Fe3+ + 3H2O → Fe(OH)3 + 3H+
Acid sulfuric và các ion kim loại như Al3+, Fe2+, SO42- là những chất gây ô nhiễm và làm giảm pH của đất. Độ pH của đất phèn chua có thể thấp hơn 4,0. Đồng thời, acid sulfuric cũng gây ăn mòn các khoáng vật trong đất, giải phóng ra các kim loại nặng như As, Cd, Pb… có thể gây ngộ độc cho cây trồng và con người.
Biện pháp cải tạo đất phèn chua
Để khắc phục những tác hại của đất phèn chua và tận dụng được tiềm năng của loại đất này, bà con nông dân cần áp dụng những biện pháp cải tạo đất phèn chua hiệu quả. Có nhiều cách cải tạo đất phèn chua khác nhau, nhưng chúng ta có thể chia thành 4 biện pháp chính sau đây:
Biện pháp thủy lợi
Đây là biện pháp quan trọng nhất để cải tạo đất phèn chua, bởi nó giúp điều tiết lượng nước trong đất, rửa trôi các chất độc và hạ thấp mực nước ngầm. Bà con cần xây dựng hệ thống mương máng, kênh tưới, kênh tiêu để thoát nước và rửa phèn trong đất. Ngoài ra, bà con cũng cần tuân thủ các quy tắc vận hành thủy lợi như không để nước ngập quá cao hoặc quá lâu, không để nước rút quá sâu hoặc quá nhanh, không để nước ô nhiễm vào khu vực canh tác.
Biện pháp vật lý
Đây là biện pháp nhằm cải thiện cơ giới và thoát nước của đất. Bà con có thể áp dụng các biện pháp như xới lên, xới rộng, xới sâu, xới ngược để tăng diện tích tiếp xúc giữa không khí và đất, giúp oxy hóa và thoát khí H2S. Ngoài ra, bà con cũng có thể áp dụng các biện pháp như trồng cây bó rễ (như tre, lau sậy…), trồng cây bao bọc (như cây keo, cây gạo…), trồng cây lấy gỗ (như cây cao su, cây bạch đàn…) để cải thiện độ tơi xốp và thoát nước của đất.
Biện pháp hóa học
Đây là biện pháp nhằm cải thiện tính chất hóa học của đất, bằng cách sử dụng các chất vô cơ hoặc hữu cơ để khử chua, giảm độc và bổ sung dinh dưỡng cho đất. Bà con có thể áp dụng các biện pháp như sau:
Bón vôi
Đây là biện pháp phổ biến và hiệu quả để khử chua cho đất. Vôi có tác dụng trung hòa acid sulfuric và các ion kim loại độc hại trong đất, tăng pH và cung cấp canxi cho cây trồng. Bà con có thể sử dụng các loại vôi như vôi sống (CaO), vôi tôi (Ca(OH)2), vôi bột (CaCO3), vôi dolomit (CaMg(CO3)2)… Tùy theo loại vôi mà có liều lượng và thời điểm bón khác nhau. Thông thường, liều lượng bón vôi dao động từ 1-3 tấn/ha, bón trước khi canh tác từ 1-2 tháng.
Bón phân hữu cơ
Đây là biện pháp không chỉ giúp khử chua mà còn giúp cải thiện cơ giới và dinh dưỡng của đất. Phân hữu cơ có tác dụng tăng khả năng trao đổi chất và đệm của đất, tăng hoạt tính của vi sinh vật có lợi, tăng sự hấp thu và chuyển hóa dinh dưỡng của cây trồng.
Bài viết trên, EcoClean Việt Nam đã giới thiệu cho bạn về một số cách để cải tạo đất phèn chua, hy vọng những kiến thức trên sẽ hữu ích cho bạn. Nếu cần tư vấn hoặc giải đáp thắc mắc, đừng ngần ngại liên hệ cho EcoClean Việt Nam nhé!
