Phân bón hữu cơ là một trong những loại phân bón được người trồng trọt lựa chọn nhiều nhất hiện nay do không chỉ cung cấp chất dinh dưỡng cho cây mà còn giúp cải tạo đất, bảo vệ môi trường. Vậy phân hữu cơ là gì? Cách ủ phân hữu cơ tại nhà như thế nào? Quy trình thực hiện và một số kỹ thuật ủ phân nào đang được sử dụng nhiều nhất hiện nay.
Cách ủ phân tại nhà như thế nào hiệu quả?
Phân hữu cơ là gì?
Trước khi tìm hiểu cách ủ phân hữu cơ tại nhà, bạn cần nắm được khái niệm:
- Phân hữu cơ là loại phân bón chứa các chất dinh dưỡng đa, trung, vi lượng ở dưới dạng hợp chất hữu cơ, được dùng trong canh tác và sản xuất nông nghiệp.
- Phân compost có nguồn gốc hình thành từ phân, chất thải gia súc, gia cầm, lá cây, phụ phẩm từ sản xuất nông nghiệp hoặc các chất hữu cơ từ chất thải sinh hoạt, nhà bếp, từ các nhà máy sản xuất thủy, hải sản…

Thành phần chính trong phân hữu cơ
Phân hữu cơ thường chứa hàm lượng chất hữu cơ từ 22% trở lên, khoáng chất 15% trở lên. Sau khi xử lý, phân tự nhiên giàu các hợp chất như: axit hữu cơ, peptit, protein, lân, kali cùng nhiều vi và trung lượng cần thiết cho cây trồng.
Do nguồn gốc từ nhiều nguồn khác nhau như phân gia súc, gia cầm, phụ phẩm từ thủy hải sản, nông nghiệp, rác thải sinh hoạt,…thành phần dinh dưỡng cụ thể trong từng loại phân hữu cơ sẽ có sự khác biệt. Tuy nhiên, chúng đều cung cấp đầy đủ các chất dinh dưỡng cần thiết cho sự phát triển của cây trồng.

- Nhóm phân động vật: có hàm lượng dinh dưỡng cao như protein (N), phospho (P205), kali (K20), canxi (Ca), magie (Mg), lưu huỳnh (S), khoáng silicat (SiO2).
- Ngoài ra còn chứa các vi chất đa lượng như bo (B), molypden (Mo), coban (Co), đồng (Cu), kẽm (Zn), mangan (Mn), sắt (Fe).
- Nhóm phụ phẩm thủy hải sản: vỏ các loài nhuyễn thể cung cấp canxi, magie, lưu huỳnh, kẽm, sắt. Còn vỏ giáp xác chứa thêm chitosan – chất tăng đề kháng và chống bệnh cho cây.
- Nhóm tro than bùn: chiếm 35-57% hàm lượng chất hữu cơ và kali, silicat, N, P ở mức khá. Đặc biệt có axit humic, fulvic và humin.
Có mấy loại phân hữu cơ?
Để ủ phân hữu cơ tại nhà hiệu quả, cần biết về các loại phân bón hữu cơ phổ biến:
- Phân bón hữu cơ truyền thống: gồm phân xanh, phân chuồng, phân rác, phân cây xanh.
- Phân bón hữu cơ công nghiệp: bao gồm phân sinh học được phát triển từ sản phẩm hữu cơ; phân vi sinh được phát triển từ quá trình lên men sinh học; phân chuồng vi sinh được ủ bằng các vi sinh vật có lợi; phân bón hữu cơ khoáng là sự kết hợp giữa chất hữu cơ và khoáng chất.
Cách ủ phân hữu cơ tại nhà đơn giản, dễ thực hiện
Cách làm phân hữu cơ tại nhà đơn giản và dễ thực hiện, bạn có thể lựa chọn 1 trong những cách ủ phân tại nhà sau đây:
Kỹ thuật ủ nổi
Chuẩn bị nguyên liệu: Phân chuồng, phân bã, rơm rạ, bùn nhão, vi sinh ủ phân.
Cách thực hiện:
- Trộn đều các nguyên liệu khoảng tỷ lệ 3:1:1 (phân:rơm rạ:phân vi sinh).
- Dồn hỗn hợp thành đống cao khoảng 2m, diện tích ngang khoảng 3-5m2.
- Phủ bùn nhão kín toàn bộ bề mặt đống phân, độ dày 10-15cm.
- Che phủ bằng nilon, đảm bảo kín gió và giữ độ ẩm.
- Định kỳ 15 ngày làm loãng bùn nhão 1 lần và bổ sung nước nếu cần.
- Sau 45-60 ngày, phân sẽ hoàn toàn chín mềm, mùi tanh biến mất.
- Lộc phân ra khỏi đống, tán nhỏ, bảo quản tại chỗ thoáng mát để sử dụng dần.
- Nếu tuân thủ đúng kỹ thuật, phân sẽ chín nhanh và đem lại giá trị dinh dưỡng cao.

Kỹ thuật làm phân hữu cơ xanh
Nguyên liệu:
- Phân xanh: Lá cây, rác thải cây xanh.
- Phân men: Phân chuồng 15-20%.
- Chế phẩm sinh học: EcoClean Compost, EM, Pecnac PR.
Các bước thực hiện:
- Thu gom phân xanh cắt thành đoạn 35-40cm, phơi héo.
- Trộn đều phân xanh với phân men và chế phẩm sinh học.
- Dựng thành đống, phủ bùn kín, để lỗ tưới nước.
- 15-20 ngày tưới nước 1 lần rồi đậy kín.
- Sau 30-40 ngày, đảo đều đống phân, tưới nước, phủ bùn lại.
- 25-30 ngày sau thì phân hoàn toàn hoai mục.
Kỹ thuật tự làm phân bón chìm
Với kỹ thuật làm phân hữu cơ này, bạn cần chuẩn bị hố ủ tại vị trí đất cao ráo, thoáng mát. Đáy hố được lót bằng nilon/lá chuối chống thấm nước.
Nguyên liệu:
- Phân bã, phân xanh, phân chuồng.
Các bước thực hiện:
- Đổ nguyên liệu phân vào hố đã chuẩn bị trước đó.
- Định kỳ trộn phân, tưới nước để duy trì độ ẩm phù hợp quá trình lên men.
- Sau 2-3 tháng, phân sẽ hoàn toàn phân hủy thành phân chín mềm, đạt chất lượng: tơi xốp, màu đen, không còn mùi hôi.
⇒ Cùng EcoClean khám phá cách ủ phân hữu cơ từ rác thải ngay tại nhà:
Tại sao nên làm phân hữu cơ tại nhà?
Việc sử dụng rác thải hữu cơ từ gia đình như rau, củ, quả thừa hư hỏng để làm phân bón không chỉ giúp tiết kiệm chi phí mà còn cải thiện chất lượng dinh dưỡng cho cây trồng. Phân hữu cơ có khả năng cải thiện cấu trúc đất, tăng khả năng giữ nước, sục khí và bổ sung các vi chất cần thiết giúp đất trở nên màu mỡ, phì nhiêu và cây cối phát triển tốt hơn.
So với phân hóa học, phân bón hữu cơ không gây bạc màu đất và không ảnh hưởng tiêu cực đến chất lượng rau trồng. Phân hữu cơ chính là lựa chọn bền vững và thân thiện với môi trường, vừa giúp bảo vệ sức khỏe con người vừa góp phần bảo vệ thiên nhiên.
Quy trình các cách ủ phân hữu cơ tại nhà
Ủ phân tại nhà là một giải pháp hiệu quả, giúp tạo ra nguồn dinh dưỡng thiết yếu cho cây trồng từ các nguyên liệu đơn giản có sẵn. Dưới đây là quy trình ủ phân hữu cơ tiêu chuẩn mà nhiều người áp dụng hiện nay mà bạn có thể tham khảo:
Bước 1: Chuẩn bị thùng chứa phân hữu cơ
Sử dụng thùng nhựa hoặc thùng gỗ kín, có lỗ thông hơi.
- Dung tích thùng từ 20-200 lít, tùy diện tích sàn.
- Tham khảo chân đế thùng ủ phân EcoClean và dụng cụ làm vườn mini tại website: https://uphanhuuco.com/san-pham-ban/thiet-bi-va-dung-cu-u-pha
Lưu ý: Nếu sử dụng thùng nhựa không có lỗ thoát nước, hãy khoan thêm vài lỗ nhỏ trên thân thùng để thoát nước và thoáng khí.
Thùng chứa phân hữu cơ
Thùng nhựa để ủ phân tại nhà
Bước 2: Chọn vị trí đặt thùng phân hữu cơ
Chọn vị trí đặt thùng là bước quan trọng để quá trình làm phân hữu cơ diễn ra hiệu quả. Bạn nên đặt thùng ở nơi thoáng khí, có đất trống để giun và các vi sinh vật có lợi dễ dàng xâm nhập. Nếu không có không gian đất, bạn có thể đặt thùng trên sân thượng, nhưng cần lưu ý:
- Đặt xa khu vực sinh hoạt: Thùng ủ có thể tỏa ra mùi nên cần được đặt ở nơi thoáng, xa khu vực sinh hoạt.
- Vị trí có nắng: Ánh nắng mặt trời giúp thúc đẩy quá trình phân hủy nhanh hơn.
Bước 3: Phân loại rác hữu cơ
Trước khi bắt đầu ủ phân hữu cơ, bạn cần phân loại rác thải hữu cơ thành hai loại chính: phân xanh và phân nâu. Đây là bước quyết định chất lượng phân ủ sau này.
- Phân xanh (chứa Nitơ): Bao gồm các loại rau quả thừa, lá cây tươi, cỏ vụn xén, tóc, bã cà phê và vỏ đậu phộng.
- Phân nâu (chứa Carbon): Bao gồm mùn cưa, cỏ khô, rơm rạ, giấy, lá khô, vỏ trứng và túi trà.
Kết hợp giữa phân xanh và phân nâu giúp duy trì cân bằng Carbon và Nitơ, tạo điều kiện thuận lợi cho vi sinh vật phát triển. Ngoài ra, bạn có thể bổ sung thêm men vi sinh Trichoderma hoặc phân trùn quế để tăng tốc độ phân hủy và ức chế mầm bệnh.
Những loại rác thải để ủ phân
Bước 4: Tránh các loại rác thải không phù hợp
Mặc dù nhiều loại rác thải hữu cơ có thể tái chế thành phân bón, nhưng không phải tất cả đều phù hợp để làm phân hữu cơ. Dưới đây là những loại rác cần tránh:
- Xương động vật (gà, lợn, bò, cá)
- Gia cầm, cá và sản phẩm từ sữa
- Chất béo từ thực vật và sữa
- Phân người và vật nuôi chưa qua xử lý
- Gỗ đã qua chế biến
- Vỏ sò, vỏ hến
- Các loại lá chứa tinh dầu (lá tràm, vỏ cam, vỏ quýt, lá bạch đàn, lá sả tươi)
Những loại rác này có thể gây hại hoặc làm chậm quá trình phân hủy do chứa tinh dầu, chất béo hoặc vi sinh vật có hại.
Bước 5: Cách trộn các loại rác khi làm phân hữu cơ
Sau khi phân loại các loại rác, bạn tiến hành trộn phân xanh và phân nâu theo tỷ lệ phù hợp để tạo điều kiện cho vi sinh vật phát triển:
- Thêm 10cm phân nâu vào thùng, sau đó là một lớp phân xanh mỏng, tiếp theo thêm 10cm phân nâu. Trộn đều hỗn hợp.
- Sau 2 tuần, tưới nước vào phân nhưng không làm ướt quá mức. Đảo trộn hỗn hợp đều đặn.
- Thêm một lớp phân nâu cho đến khi đầy thùng chứa.
Lưu ý: Bạn không cần cắt nhỏ các loại rác vì việc tạo không gian giúp không khí lưu thông sẽ thúc đẩy sự phát triển của vi sinh vật. Quá nhiều Nitơ có thể làm chậm quá trình phân hủy, vì vậy cần duy trì cân bằng giữa phân xanh và phân nâu.
Trộn các loại rác thải lại với nhau
Để kiểm tra nhiệt độ, cắm một cành cây tươi vào giữa khối phân ủ. Sau 5-6 ngày, nếu cành cây có cảm giác nóng, quá trình ủ diễn ra đúng. Nếu nhiệt độ không tăng, có thể do thiếu độ ẩm hoặc vi sinh vật. Độ ẩm lý tưởng là 40-60%.
Kiểm tra độ ẩm
Bước 6: Sử dụng phân hữu cơ tại nhà
Sau khoảng 30 ngày, phân ủ của bạn sẽ chuyển màu nâu và có mùi đất, đồng thời trở thành dạng mùn. Khi đó, bạn có thể sử dụng phân để bón trực tiếp cho cây:
- Bón quanh gốc cây hoặc trộn vào đất trước khi trồng.
- Bạn cũng có thể ép phân thành viên, giúp cây hấp thụ chất dinh dưỡng hiệu quả hơn và tránh bị rửa trôi so với phân thông thường.
Tham khảo các sản phẩm bổ trợ cho ủ phân hữu cơ tại: https://www.ecoclean.com.vn/tong-hop-giai-phap/u-phan-huu-co
Ưu và nhược điểm của cách ủ phân hữu cơ
Ưu điểm
- Giúp nông dân tận dụng rác thải hữu cơ, tiết kiệm chi phí cho phân bón.
- Giảm lượng phân bón hóa học và thuốc bảo vệ thực vật, làm nông sản an toàn hơn cho người sử dụng.
- Cung cấp lượng lớn dinh dưỡng cho cây, cải tạo đất và giảm xói mòn.
- Bảo vệ môi trường, tạo điều kiện cho vi sinh vật phát triển, cân bằng hệ sinh thái.
Nhược điểm
- Chất lượng ủ phân bón hữu cơ không đồng đều dẫn đến một số loại có hàm lượng dinh dưỡng trong phân được ủ thấp.
- Phân hữu cơ giải phóng dinh dưỡng chậm có thể mất 10-15 ngày để cây hấp thụ, không phù hợp cho cây cần dinh dưỡng gấp.
- Một số loại cần xử lý trước khi sử dụng để tránh gây hại hoặc lây bệnh cho cây trồng.
- Cần diện tích đất trống lớn để làm phân hữu cơ, tốn nhiều thời gian và công sức.
- Một số loại phân tự nhiên có mùi khó chịu nếu không quen.
- Quá trình tự làm phân bón thường bốc mùi khó chịu, làm mất mỹ quan khu vực xung quanh.
Cách bảo quản phân hữu cơ tại nhà
Để giữ nguyên giá trị dinh dưỡng và chất lượng của phân bón hữu cơ, bảo quản đúng cách là rất quan trọng. Dưới đây là một số cách bảo quản phân bón hữu cơ tại nhà bạn có thể tham khảo:
Lưu trữ ở nơi khô ráo, thoáng mát
Một trong những yếu tố quan trọng nhất khi bảo quản phân hữu cơ là bạn cần đảm bảo không gian lưu trữ luôn khô ráo và thoáng mát. Bạn nên chọn những vị trí cao ráo, tránh xa những khu vực có độ ẩm cao để ngăn ngừa tình trạng ẩm mốc và thất thoát dinh dưỡng. Nếu có thể, bạn nên sử dụng kệ để phân, giúp phân cách xa mặt đất và tránh nước mưa hoặc độ ẩm từ mặt đất xâm nhập.

Tránh ánh nắng trực tiếp
Phân bosb hữu cơ khi tiếp xúc với ánh nắng mặt trời có thể mất đi các dưỡng chất cần thiết. Chính vì thế, sau khi hoàn thành quá trình làm phân hữu cơ, bạn cần để phân ở những nơi có bóng mát hoặc che chắn kỹ lưỡng. Sử dụng bạt hoặc vải dày để che phân nếu không có điều kiện lưu trữ phân ở không gian tránh nắng.
Tránh xa các chất hóa học
Phân bón hữu cơ có khả năng hấp thụ mạnh từ môi trường xung quanh, đặc biệt là các chất hóa học như thuốc trừ sâu, thuốc diệt cỏ hay các loại thuốc bảo vệ thực vật khác. Vì vậy, bạn nên đặt phân ở những khu vực riêng biệt, tránh để gần các loại hóa chất để bảo vệ chất lượng phân trong quá trình sử dụng.
Kiểm tra độ ẩm thường xuyên
Độ ẩm đóng vai trò quan trọng đối với phân bón hữu cơ. Nếu không được bảo quản đúng cách, phân có thể hút ẩm từ không khí, dẫn đến hư hỏng. Do đó, bạn cần thường xuyên kiểm tra và duy trì độ ẩm hợp lý cho phân để đảm bảo phân luôn sẵn sàng cho các đợt chăm bón cây trồng tiếp theo.

Những điều cần lưu ý khi ủ phân hữu cơ
- Vị trí đặt thùng ủ: Chọn nơi có độ ẩm và nhiệt độ thích hợp để vi sinh hoạt động hiệu quả, tạo ra nhiều chất dinh dưỡng.
- Thành phần nguyên liệu: Tránh thêm các sản phẩm chứa nhiều dầu, chất béo vì chúng khó phân hủy. Đừng thêm quá nhiều nguyên liệu giàu carbon và nitơ để không ảnh hưởng đến chất lượng và thời gian tự làm phân bón.
- Phụ liệu: Không thêm quá nhiều phụ liệu để tránh kéo dài thời gian phân hủy.
- Nén và đảo trộn: Một số phương pháp ủ yêu cầu nén chặt các lớp phân, nhưng cũng cần đảo trộn để cung cấp oxy, giúp vi sinh hoạt động tốt hơn và đẩy nhanh quá trình ủ.
- Nhiệt độ: Kiểm soát nhiệt độ của đống phân ủ, không để quá nóng hoặc quá lạnh.
- Độ ẩm: Cung cấp đủ nước để phân không bị khô, nhưng cũng không thêm quá nhiều nước vào phân trộn.
Trên đây là những hướng dẫn cơ bản về cách ủ phân hữu cơ đơn giản tại nhà. Thực hiện đúng quy trình sẽ giúp bạn tạo ra phân tự nhiên an toàn, góp phần vào việc trồng và thu hoạch rau củ quả sạch, bảo vệ môi trường sống.
CÔNG TY TNHH ECOCLEAN VIỆT NAM
Địa chỉ: Số 62 Đường 64, Phường Thạnh Mỹ Lợi, TP.Thủ Đức, TP.HCM
Điện thoại: (028) 3 8143 585 – (028) 3 8158 728
Hotline: 0903 923 177
Email: [email protected]
Website: uphanhuuco.com