Trong bối cảnh biến đổi khí hậu và ô nhiễm môi trường ngày càng nghiêm trọng, nông nghiệp xanh đang trở thành xu hướng phát triển bền vững được nhiều quốc gia hướng đến. Tuy nhiên, nông nghiệp xanh không thể thành hiện thực nếu không xử lý rác nhựa – một vấn đề đang âm thầm đe dọa hệ sinh thái nông nghiệp và sức khỏe con người. Vậy tại sao rác nhựa lại là rào cản lớn đối với nông nghiệp xanh? Giải pháp nào để xử lý hiệu quả rác thải nhựa trong nông nghiệp?
Rác nhựa – “kẻ phá hoại” âm thầm trong nông nghiệp
Trong sản xuất nông nghiệp hiện đại, nhựa được sử dụng rộng rãi dưới nhiều hình thức: túi bọc cây, màng phủ nông nghiệp, ống tưới nhỏ giọt, bao bì phân bón, vỏ chai thuốc bảo vệ thực vật,… Những vật liệu này giúp nâng cao năng suất và hiệu quả sản xuất. Tuy nhiên, sau khi sử dụng, phần lớn rác nhựa không được thu gom, tái chế mà bị bỏ lại ngoài đồng ruộng, ven kênh mương hoặc chôn lấp bừa bãi.
Theo thống kê của FAO, mỗi năm ngành nông nghiệp toàn cầu thải ra hơn 12 triệu tấn rác nhựa. Riêng tại Việt Nam, con số này ước tính khoảng 300.000 – 400.000 tấn/năm, phần lớn không được xử lý đúng cách. Những loại nhựa này rất khó phân hủy, có thể tồn tại trong đất hàng trăm năm, gây ô nhiễm đất, nước và tích tụ vi nhựa trong chuỗi thực phẩm.
>>> Xem thêm: Nông nghiệp sinh thái – Giải pháp bền vững cho tương lai
Vì sao nói “nông nghiệp xanh không thể thành hiện thực nếu không xử lý rác nhựa”?
Mâu thuẫn với mục tiêu “bền vững”
Nông nghiệp xanh là mô hình sản xuất hướng tới hiệu quả kinh tế – bảo vệ môi trường – sức khỏe con người. Trong khi đó, rác thải nhựa trong nông nghiệp lại đi ngược lại các tiêu chí đó:
- Ô nhiễm đất và nguồn nước: Nhựa tồn lưu trong đất làm giảm độ phì nhiêu, ảnh hưởng xấu đến vi sinh vật có lợi. Khi phân hủy, nhựa tạo ra các chất độc và vi nhựa ngấm vào nước ngầm, gây ô nhiễm nghiêm trọng.
- Nguy cơ đối với sức khỏe con người: Vi nhựa có thể xâm nhập vào cây trồng, vật nuôi và tích lũy trong cơ thể con người thông qua chuỗi thức ăn.
- Gia tăng chi phí xử lý môi trường: Việc không kiểm soát rác nhựa khiến ngân sách nhà nước và người dân tốn kém hơn để khắc phục hậu quả lâu dài.
>>> Xem thêm: Men vi sinh ủ phân hữu cơ tốt cho cây
Gây cản trở cho chuyển đổi sang nông nghiệp hữu cơ
Các trang trại hữu cơ, vốn tuân thủ nghiêm ngặt quy trình canh tác không hóa chất và hạn chế vật liệu tổng hợp, sẽ khó đạt chứng nhận nếu tồn tại rác nhựa trong môi trường canh tác. Điều này làm giảm khả năng tiếp cận thị trường xuất khẩu, ảnh hưởng tới giá trị thương mại của nông sản.
Ảnh hưởng đến hình ảnh và niềm tin của người tiêu dùng
Người tiêu dùng ngày càng quan tâm đến nguồn gốc và quy trình sản xuất thực phẩm. Hình ảnh cánh đồng phủ đầy rác nhựa sẽ làm mất đi sự tin tưởng vào “nông nghiệp xanh”, ảnh hưởng đến thương hiệu và uy tín của nông sản Việt.
Giải pháp nào để xử lý rác nhựa trong nông nghiệp?
Để hiện thực hóa nông nghiệp xanh, cần một chiến lược toàn diện và đồng bộ trong việc giảm thiểu – thu gom – tái chế – thay thế rác nhựa:
Giảm thiểu từ đầu nguồn
- Khuyến khích sử dụng vật liệu sinh học phân hủy được như túi bọc cây bằng tinh bột, màng phủ sinh học.
- Hạn chế bao bì nhựa dùng một lần trong phân bón, thuốc BVTV.
- Đào tạo nông dân về sản xuất sạch, hướng dẫn sử dụng tiết kiệm và hiệu quả vật liệu nhựa.
Thu gom và phân loại tại chỗ
- Xây dựng hệ thống thu gom rác nhựa sau sử dụng tại các vùng chuyên canh, hợp tác xã.
- Triển khai mô hình “đổi rác nhựa lấy vật tư nông nghiệp” để khuyến khích nông dân tham gia.
- Gắn trách nhiệm mở rộng (EPR) cho doanh nghiệp sản xuất vật tư nông nghiệp: phải thu hồi và tái chế bao bì đã sử dụng.
>>> Xem thêm: Phân vi sinh hữu cơ là gì và cách sử dụng
Tái chế và xử lý đúng cách
- Đầu tư vào công nghệ tái chế rác nhựa nông nghiệp.
- Hợp tác với doanh nghiệp môi trường để thu mua, xử lý chuyên nghiệp.
- Thúc đẩy thị trường sản phẩm tái chế, tạo đầu ra ổn định cho rác nhựa sau xử lý.
Xây dựng chính sách hỗ trợ
- Ban hành quy định bắt buộc về quản lý rác thải nhựa trong nông nghiệp.
- Hỗ trợ tài chính, kỹ thuật cho nông dân và HTX trong việc chuyển đổi sang vật liệu sinh học.
- Tăng cường truyền thông, nâng cao nhận thức cộng đồng về tác hại của rác nhựa.
Kết luận
Nông nghiệp xanh không thể thành hiện thực nếu không xử lý rác nhựa – đây không chỉ là cảnh báo, mà còn là lời kêu gọi hành động khẩn thiết từ toàn xã hội. Để nông nghiệp phát triển bền vững, không thể chỉ chú trọng vào giống tốt, kỹ thuật cao, mà còn phải bắt đầu từ việc gìn giữ môi trường canh tác sạch – trong đó xử lý rác nhựa là một nhiệm vụ bắt buộc.
Việt Nam hoàn toàn có thể trở thành hình mẫu trong phát triển nông nghiệp xanh, nếu chúng ta hành động quyết liệt từ hôm nay. Hãy bắt đầu từ những thay đổi nhỏ: không xả rác nhựa ra đồng ruộng, tái sử dụng và phân loại rác nhựa đúng cách, để hướng đến một nền nông nghiệp sạch – xanh – an toàn.
>>> Xem thêm: Hướng dẫn quy trình ủ phân hữu cơ chuẩn
